Voetbal is volkssport nummer één in Nederland, dat houdt in dat ook iedereen er een mening over mag en zelfs moet hebben. Wat zou het saai worden in de kantines en koffiehuizen als dit niet het geval zou zijn. Voetbal is emotie waarbij soms dingen gezegd en gedaan worden die in het dagelijks leven niet altijd op prijs zouden worden gesteld. Voetbal is namelijk niet altijd even netjes en sociaal maar dat nemen we op de koop toe. Als het over voetbal gaat is intellectueel niveau, opleiding en/of achtergrond niet meer maatgevend.
Men kan zich, binnen de fatsoensnormen en regels blijvend, redelijk laten gaan en niemand die daar wakker van ligt. En zo hoort het ook, voetbal is van ons allemaal en dringt zelfs regelmatig dieperliggende problemen naar de achtergrond. Integratie wordt op het veld vaak makkelijker geaccepteerd en zorgen kunnen voor even naar de achtergrond. Dat andere problemen, zoals wel of geen buitenspel ,daarvoor in de plaats komen moeten we maar voor lief nemen, zelfs als die problemen, tijdelijk, grotere proporties dreigen aan te nemen als bijvoorbeeld de financiële crisis. Nee voetbal is emotie en emotie is per definitie niet rationeel.
Een paar weken terug hoorde ik in Knevel en Van de Brink Hans van Breukelen aan het woord met de stelling dat voetbal eigenlijk een denksport is. Ik kreeg gelijk associaties met kalm, overwegen, dingen tegen elkaar afwegen en dan rustig beslissen etc. Ik kon dit niet direct plaatsen met mijn eigen ervaringen in het voetbal. Dit terwijl ik als trainer wel degelijk besef dat plannen , oplossingen bedenken en rustig zaken overwegen alvorens te beslissen zeer noodzakelijk zijn. Maar spelers die in de wedstrijd voetbal als denksport moeten gaan zien is andere koek. Goh, wat zou dat, als het kon , het werk van trainers en stuk makkelijker maken.
Maar helaas ,een voetbalwedstrijd is een complex geheel met tweemaal 11 individuen die van nature zichzelf meestal belangrijker vinden dan het geheel. Daarbij komt dat er constant contact met de tegenstander is en dat je je handen niet mag gebruiken maar alles met je voeten moet doen. Uitzonderingen daargelaten, is de levensstijl van de gemiddelde voetballer ook nog dusdanig dat de zorg om de voetbalconditie niet tot de primaire levensdoelen behoort. Gevolg hiervan is dat veel spelers al vrij snel in de wedstrijd vermoeid raken. En vermoeidheid is één van de ergste vijanden van rationeel denken. Laatst zat ik met mijn dochtertje naar het programma “mijn vader is de beste” te kijken, hierin moesten vaders al lopend op een loopband rekensommetjes oplossen, dit terwijl de band sneller ging lopen. Evenredig met het gebrek aan lucht in de longen kwam ook het gebrek aan lucht in de hersenen met als gevolg dat 8 plus 16 niet altijd 24 was. Met andere woorden in vermoeidheid is rationeel denken niet altijd even eenvoudig.
Voor en na de wedstrijd weten spelers meestal vrij goed aan te geven wat er moet gaan gebeuren en tijdens de wedstrijd fout is gegaan. De tijdens de wedstrijd daarbij behorende juiste keuzes maken is echter een stuk moeilijker. Zelfs voor trainers langs de kant is het ,binnen de hectiek en emoties, van een wedstrijd niet makkelijk altijd juist te handelen. Binnen de lijnen ,met vermoeidheid, is het voor spelers dus een hele opgave om zoals van Breukelen dat graag ziet rationeel te denken. Nou begrijp ik wel wat van Breukelen bedoeld en ben ik zeker van plan zijn boek zeer aandachtig te lezen want als er maar een ½ procent vooruitgang te boeken is, is dat toch vooruitgang. Ook zal Hans wel begrijpen dat de realiteit, met name in het amateurvoetbal wat weerbarstiger is. Maar zolang voetballers, op elk niveau ,nog steeds aan het einde van een wedstrijd, wanneer de vermoeidheid het grootst is, besluiten om minder in de posities te blijven lopen maar juist meer te gaan rennen en vliegen , is het rationeel denken binnen een wedstrijd nog ver weg. Je hoeft namelijk geen Einstein te zijn om te begrijpen dat je van meer rennen meer vermoeid raakt en dat het prijsgeven van ruimte niet de beste teamoplossing is om de wedstrijd te winnen. Toch doet iedereen het met de beste bedoelingen en met de overtuiging dat hij/zij daarmee helpt aan een goed resultaat. Vermoeidheid vertroebelt de ratio. Opvallend dat een uur na de wedstrijd iedereen het er weer over eens is dat het niet slim was en dat het de volgende keer anders moet. Maar ja, de week erna komt vermoeidheid weer om de hoek kijken en lijken voetballers vaak op ezels in hun relatie met stenen.
Paul van der Zwaan
